Versyona kurmancî di demek nêz de tê belawkirin (7.6.2020)
§1. Nav, nawend û cihên çalakiyan
nawî rêkxirawe ”Kurdiliitto riy”, nawendî çalakiyekanî şarî hêlsînikî û bazneyi çalakiyekanî hemû fînland degrêtewe. lem destûre rêkxirawe be nawî fîdrasiyon pênase krawe.
zimanefermiyekanî fîdrasiyon brîtîn le fînlandî û kurdî be zarawekanî kurmancî û soranî. nûsirawekanî fermî be pêyi destûrî karî rêkxiraweyi û pêwîstiyekanî fîdrasiyon be her dû ziman amade dekrên.
nawî fîdrasiyon be zimane ciyawazekan be şêweyi xwarê ye:
kurdî: fîdrasiyonî kurdanî fînland Federasiyona kurdên Fînlandê
swêdî: Finiska kurdiska federationen
înglîsî: Fininish Kurdish Federation
§2. Armancên rêkxistinê
fîdrasiyon le bwarî îdulojî, siyasî û ayîniyewe serbexoye. fîdrasiyon layengrî dêmokrasî, yeksanî û ’edalletî komellayetiye.
1. Federasyon piştgîriya berjewendiyên komeleyên endam û civaka kurdî li Fînlandê dike:
fîdrasiyon pêk hatuwe le komellekanî çalak le wllatî fînland. wek yekêtîyi komellekan fîdrasiyon derfet derexisênêt bo geşekrdinî komellekanî endam û ptewkrdinî pêwendî û hawkarî nêw aniyan. fîdrasiyon serbexo û pêkewe le gel komellekanî endamî le pênaw berjewendiyekanî komellge yi kurdî le fînland kar dekat.
2. Federasyon alîkariya întegrasyona kurdan di gel civaka Fînlandî dide:
fîdrasiyon hewl dedat le rêgayi çalakiyekaniyewe pşitgîrî û pallpşitî endamanî komellge bikat bo xwêndin, karkrdin, damezirandinî şerîkeyi taybet û beşdarîyi le çalakiyekanî komellayetî û siyasî le fînland. fîdrasiyon wek hêzekî saznde hewllî perepêdanî peywendî û diyalog û leyektirtêgeyşitinî komellge yi kurdî û fînlandî dedat.
3. Federayson alîgiriya mafê çarenûsa gelê kurd bi rêyên aştiyane dike:
fîdrasiyon hewll dedat babetekanî peywendîdar be barudoxî mafî mirov le kurdistan û prsî kurd bixate nêw rojevî fînland û bibête prdî peywendî û hawkarî le nêw an kurdistan û fînland.
§3. Rengên çalakiyan
bo geyşitin be amancekanî fîdrasiyon:
١. smînar, korr û kobûnewe bo endaman û layenekanî peywendîdarî tir rêkdexat.
٢. bo berewpêşbrdinî ferheng û prsekanî komellayetî û wşiyarîyi gşitî cêjn û çalakî rêkdexat.
٣. le pênaw cêbecêkrdinî xizimetguzarî û perepêdanî pêgeyi komellayetîyi komellge yi kurdî le fînland prrojeyi pêwîst berrêwedebat.
٤. yarmetî rêkxirawekanî endamî dekat bo darrşitin û cêbecêkrdinî kar û çalakiyekanî pêwîst bo komellge yi kurdî
٥. boyi heye le peywendî le gel amancekanî kar û çalakîyi bazirganî bikat.
٦. çalakane le wtuwêjî komellayetî hellwêst degrêt, hewll dedat le rageyandin frelayen bêt û le bwarekanî komellge yi freferheng, kurdanî fînland û fînland û kurdistan be gşitî babet billaw bikatewe.
٧. debête prdî peywendî le nêw komellge yi kurdî û fînlandî û nawendekanî birriyardan û hawkarî le gell damudezgakanî ḧkumî û rêkxirawekan û layenekanî peywendîdarî neteweyî û nêwneteweyî bikat bo berepêşbrindî amancekanî.
٨. bo cêbecêkrdinî amanc û karekanî deste û komîtekanî pêwîst pêkdênêt.
٩. kurdî sall le nêw kurdanî fînland xellat dekat û endametî şanazîyi pêyi debexşêt.
١٠. le gel fîdrasiyonekurdiyekanî wllatanî tirî ewrupa hawkarî dekat û hewll dedat bo damezirandinî rêkxirawêkî hawbeş ke nwênerayetî kurdanî tarawge û betaybet kurdanî danîşituwî wllatanî yekêtî ewrupa bikat.
bo pallpşitîyi karekanî fîdrasiyon boyi heye lem derfetane kellk werbigirêt:
١. yarmetîyi dllixwaz û wxêrxwazî le layenekanî fînlandî û nêwneteweyî werbigirêt.
٢. şwên, nawend û pêdawîstiyekanî tirî be krê bigirêt ya bikrrêt.
٣. berhem û xizimetguzarîyi peywendîdar be karekanî wek serçaweyi dahat bekaribênêt.
٤. be pêyi yasayekanî wllat yarmetî kodekate û tîrupşk encam bidat.
٥. xellat û yarmetî mirovdostane werdegrêt.
§4. Endametî
١. komellekurdiyekan û em komellaneyi ke pşitgîrî kurdan deken û em xallaneyi xwarewe cêbecê eken ekrêt wek endamî fîdrasiyon werbigîrên:komelle ebê lanî kem ١٠ endamî hebêt
komelle ebê çalak bêt û dwayi tomarkrdin lanî kem sallêk karî krdbêt.
komelle ebê amancekan û destûrî fîdrasiyon qebûl bikat.
kesanî asayî û komelle û rêkxirawekanî tir ekrêt wek endamî layengr werbigîrên. le kobûnewekanî gşitî endamanî layengr mafî dengdaniyan niye.
٢. dawayi endametî be prrkrdineweyi formî endametî dekrêt. desteyi berrêweberîyi fîdrasiyon pêdaçonewe le dawayi endametî dekat û birriyarî wergirtinî endaman dedat. le gel formî endametî pêwîste bellgeyi tomarî fermî ke le ٣ mang kûntir nebêt û raportî çalakiyekanî sallî rabrdû û planî karekan û ya xo nûsiraweyek ke basî çalakiyekan û buwarî darayî komelle bikat, binêrdrêt.
٣. fîdrasiyon be yeksanî û bê ciyawazî mafî hemû endaman leber çaw degrêt. yarmetî le bwarî şarezayî û darayî bo komellekanî endam be pêyi derfetekan û projekanî pêşkeşkraw û le ser esasî le yektir têgeyşitin û birriyarî hawbeş û cêbecêkrdinî birriyarekan debêt.
٤. komellekanî endam pêwîste hefteyek pêş kobûnewekanî gşitî nawî berprs û nwêneryan le kobûnewe be fîdrasiyon rabigeyênin.
٥. le ser pêşniyarî desteyi berrêweberî û be birriyarî kobûneweyi gşitî serokî şanazî ya endamî şanazî ekrêt be kesêk bidrêt ke be rêjeyêkî berçaw yarmetîder buwe bo berewpêşbrdinî amancekanî fîdrasiyon û pşitgîrî le karubarî fîdrasiyon krduwe. komellekanî endam enwanin lem bware da pêşniyarekaniyan bo desteyi berrêweberî binêrin. endamî şanazî le danî ḧeqî endametî serbest krawe. em kesaneyi ke xellatî kurdî salliyan pêdedrêt endamî şanazîn. serok û endamanî şanazî mafî dengdaniyan le kobûnewekanî gşitî niye.
§5. Wazanîn li endametiyê û derkirina endaman
fîdrasiyon boyi heye endamêk ke bo maweyi dû sall ḧeqî endametîyi nedabêt, wayi danêt ke wazî le endametî hênawe. endamanî fîdrasiyon etwanin be nardinî name bo desteyi berrêweberî û ya serokî fîdrasiyon û yaxo be rageyandinî fermî le kobûneweyi gşitîyi fîdrasiyon le endametî fîdrasiyon wazbênin.
kobûneweyi gşitîyi fîdrasiyon etwanêt endamêk le fîdrasiyon der bikat, ke ḧeqî endametîyi nedabêt, erkekanî endametî cêbecê nekrdbêt, be kar û krdewekanî ziyanî be fîdrasiyon geyandbêt û ya le bwarî yasayî û destûrî fîdrasiyon mercekanî endametî becê nehênabêt.
pêş derkrdin le fîdrasiyon ebê be endam derfet bidrêt ke qseyi xo bikat, be mercêk ke hoyi derkrdin nedanî ḧeqî endametî nebêt. birriyarî derkerdin ebê be nûsirawe bêt û debê le nêwî da amaje be hoyi derkrdinekeyi bikrêt.
§6. Mafê endambûnê û endametî
le endaman û layengranî fîdrasiyon sallane ḧeqî endametî ya layengrî werdegîrêt. rêjeyi ḧeqî bûn be endam, endametî û layengrî le kongreyi sallane diyarî dekrêt.
ḧeqî endametî ebê pêş kotayî mangî ٩ le jmareḧîsabî fîdrasiyon bikrêt. endaman, layengran û layenekanî tir etwanin be wîstî xoyan yarmetî be fîdrasiyon biden. serokî şanazî û endamî şanazî le danî ḧeqî endametî serbest krawn.
§7. Civînên federasyonê
fîdrasiyon her sall dû kobûneweyi gşitîyi asayîyi heye. kobûneweyi beharîyi le mangekanî ٤ ta ٦ û kongreyi sallane le mangekanî ١١ ta ١٢ le katêk da ke le layen desteyi berrêweberîyi diyarîkrawe berrêwedeçêt.
banghêşit bo kobûnewekanî gşitî ebê lanî kem sê (٣) hefte pêş kobûnewe be nardinî îmayl û le kanallekanî tirî rageyandinî fîdrasiyon billaw bikrêtewe.
le kobûnewekanî gşitî her endamêk dengêkî heye.
le kobûnewekanî gşitî mafî beşdarî û dengdan teniya bem endamane dedrêt, ke ḧeqî bûn be endam û endametiyan le katî xoyi da drabêt.
le kobûnewekanî gşitî mafî beşdarî û qsekrdin be serok û endamanî şanazî, layengran, endamanî desteyi berrêweberî, karmendanî fîdrasiyon û kesanî tirî banghêşitkrawî kobûnewe dedrêt. kobûneweyi gşitî etwanît mafî beşdarî û qsekrdin be kesanî tirîş bidat ke dawayan krdbêt.
endamanî fîdrasiyon, desteyi berrêweberî û organekanî diyarîkrawî desteyi berrêweberî etwanin pêşniyar bo kongreyi sallane binêrin. pêşniyarekan û babetekanî tir ke pêwîst bê le kobûneweyi gşitî bas bikrêt, ebê be nûsirawe û lanî kem şeş (٦) hefte pêş kobûnewe bo desteyi berrêweberî binêrdrêt.
eger le destûrî fîdrasiyon be ciya amajeyi pênekrabêt, dengî zorrîne birriyarî kobûneweyi gşitî pêk dênêt. eger rêjeyi dengekan wek yek derbiçn, dengî berrêweberî kobûnewe debête birriyar, bellam le katî hellbijrardin da birriyarî kotayî be tîropşk encam dedrêt. hellbijardin be dengdanî nhênî debêt. le ser kaxezî dengdan ebêt nawî ew çend kese binûsirêt ke qerare hellbijêrdrên. eger qerar bêt teniya kesêk hellbijêrdrêt, hellbijardin be dengî zorrîne debêt. eger hîç kam le berbijêrekan le qunaẍî yekem dengî zorrîne bedest nehênin, hellbijardin deçête qunaẍî dûhem û têyda deng be em dû kese dedrêt ke dengiyan le ewanî tir ziyatir buwe. le hellbijardin da ew keseyi ke dengî zorrîne be dest dênêt helldebijêrdrêt. eger le qunaẍî dûhem rêjeyi dengekanî herdû la wek yek bin be tîropşk birriyar dedrêt. eger le hellbijardin da ziyatir le dû berbijêr hebêt dengdan be şêweyi nisbî encam dedrêt. le hellbijardinekan da deng ekrêt teniya be kesanêk bidrêt ke berbijêrin.
Civîna biharî
nawerokî kobûneweyi beharî em babetane le xo degrêt:
١. krdineweyi kobûnewe
٢. hellbijardinî berrêweberîyi kobûnewe, skrtêr, dû kesî çawdêr û eger pêwîst bikat dû kesî dengjmêr
٣. rageyandinî yasayîbûn û mafî birriyardanî kobûnewe
٤. pesendkrdinî lîstî karî kobûnewe
٥. pêdaçonewe be raportî darayî û çalakiyekanî sallî rabrdû û nameyi çawdêranî darayî
٦. pesendkrdinî raportî darayî û çalakiyekanî sallî rabrdû û serbestkrdinî desteyi berrêweberîyi sallî rabrdû û berprsanî tir le berprsayetî
٧. pêdaçonewe be babetekanî tir ke le banghêşitinameyi kobûnewe diyarî krawn.
٨. kotayî kobûnewe
Kongreya salane
nawerokî kongreyi sallane em xallaneyi xwarewe le xo degrêt:
١. krdineweyi kobûnewe
٢. hellbijardinî berrêweberî kobûnewe, skrtêr, dû kesî çawdêr û eger pêwîst bikat dû kesî dengjmêr
٣. rageyandinî yasayîbûn û mafî birriyardanî kobûnewe
٤. pesendkrdinî lîstî karî kobûnewe
٥. pesendkrdinî berinameyi kar û budce bo sallayi dahatû
٦. diyarîkrdinî ḧeqî bûn be endam û endametî bo sallî dahatû
٧. hellbijardinî serokî fîdrasiyon
٨. hellbijardinî şeş(٦) ta de(١٠) endamî tirî desteyi berrêweberî û sê (٣) ta pênc (٥) endamî cêgr. rêjeyi dengekan, noreyi endamanî cêgr diyarî dekat.
٩. hellbijardinî dû (٢) çawdêrî darayî û pêwîst bêt cêgr bûyan. eger frawanîyi karubarî fîdrasiyon pêwîstî bzanêt ekrêt be cêgeyi çawdêranî xobexş kesanî psporî yasayî bo em kare erkdar bikrên.
١٠. pêdaçonewe be pşniyarekan û hellwêstekanî desteyi berrêweberî le seryan.
١١. pêdaçonewe be babetekanî tir ke le banghêşitinameyi kobûnewe da diyarî krawn.
١٢. kotayî kobûnewe
Civîna awarte
kobûneweyi gşitîyi naasayî le katêk degîrêt, ke kobûneweyi gşitî birriyarî le ser bidat, desteyi berrêweberîyi be pêwîstî bzanêt ya yek le ser deyî (١٠/١) em endamaneyi ke mafî dengdaniyan heye be nûsirawe le desteyi berrêweberîyi dawa biken. desteyi berrêweberîyi pêwîste le naw dû (٢) mang dwayi wergirtinî dawakarîyi banghêşitî kobûneweyi gşitî bikat.
le kobûneweyi naasayî em babetane bas dekrên ke le banghêşitinamekeda amajeyi pêkrawe û ya le layen desteyi berrêweberî bo kobûnewe pêşniyar krawn.
kobûneweyi naasayî heman erk û berprsayetîyi heye ke kobûnewekanî asayî gşitî heyetî.
§8. desteya birêveberiyê
desteyi berrêweberî kar û çalakiyekanî fîdrasiyon berrêwedebat. em desteye le serok, ke be serokî fîdrasiyon naw debrêt, û le 6 ta 10 kesî endam û 3 ta 5 endamî cêgr pêk dêt ke le kongreyi sallane bo maweyi yek sall helldebijêrdrên.
berbijêranî desteyi berrêweberî le layen komellekanî endam diyarî dekrên. her kam le komellekanî endam boyan heye le hellbijardin yek kes bo serokayetî û yek kes bo endametî desteyi berêweberî destinîşan biken. dwayi hellbijardinî serok, em kesaneyi ke hellinebijêrdrabin etwanin xoyan bo endametî desteyi berrêweberî kandîd biken be mercêk ke komellekeyan kesêkî tirî destinîşan nekrdbêt.
serokî fîdrasiyon ekrêt teniya bo maweyi dû dewre be dwayi yekda hellbijêrdrêt.
em kesaneyi ke kandîd dekrên debê kesanî cêgeyi mtmane bin û şwênî jiyaniyan le fînland bêt.
desteyi hellbijêrdraw le kobûneweyi desteyi berrêweberî da cêgrî serokî fîdrasiyon helldebijêrêt û erkekanî skrtêr û berprsî darayî û ewanî tirî pêwêst, be endamanî xoyi ya kesanî dereweyi desteyi berrêweberî despêrêt.
desteyi berrêweberî boyi heye mafî beşdarî û qsekrdin le kobûnewekanî be kesanî tirş bidat. le katêk da ke serokî fîdrasiyon amade nebêt, cêgrî serok karekan berrêwedebat. desteyi berrêweberî etwanêt komîte û gropekanî ciyawaz bo encamdanî erkekan damezirênêt.
desteyi berêweberî ebêt lanî kem ḧewt car le sallêkda kobibêtewe.
banghêşitî kobûnewe debê lanî kem hefteyêk pêşwext bo endamanî desteyi berrêweberî binêrdrêt. le katî pêwîstda desteyi berrêweberî ekrêt be rîgeyi telefon rojêk pêş kobûnewe agadar bikrênewe. bo berewpêşbrdinî karekanî desteyi berrêweberî boyi heye be rêgeyi kanallekanî întirinêtî rawêj û wtuwêj bikat û birriyar bidat.
desteyi berrêweberî le katêk da mafî birriyardanî heye, ke niyweyi endamanî deste le gel serok ya cêgrî serok amadebin. le dengdan rayi zorrîne debête birriyar. le katêk da ke rêjeyi dengekanî herdû la wek yek bin, rayi serok debête birriyar. le katî hellbijardin eger rêjeyi dengekanî herdû la wek yek bin be tîropşk birriyar dedrêt.
erkekanî desteyi berrêweberî sererrayi erkekanî yasayîyi brîtîn le:
١. berriywerbrdinî karubarî fîdrasiyon, cêbecêkrdinî birriyarekanî kobûnewekanî gşitî û berewpêşbrdinî rêkxirawe
٢. rêkxistinî kobûnewekanî gşitî, nawnûsîkrdinî nwêneranî komellekanî endam û amadekrdinî babetekanî kobûnewekanî gşitî
٣. hewlldan bo behêzkrdinî bwarî darayî û berprsayetî le darayî fîdrasiyon
٤. diyarîkrdinî desteyi karîyi pêwîst
٥. diyarîkrdinî erkekanî karmendanî fîdrasiyon
٦. yarmetîdan be komellekanî endam û çawdêrî le ser cêbecêkrdinî destûr û birriyarekanî kobûnewekanî gşitî
٧. pesendkrdinî endaman nwê û tomarkrdinî lîstî endaman
desteyi berrêweberî boyi heye bo berrêwebrdinî karekan komîte û gropî karîyi pêwîst damezirênêt û endamekan û katî çalakîyi diyar kat.
eger desteyi berrêweberîyi boxoyi razî bêt, etwanin kobûnewekaniyan be rêgeyi telefon, întêrinêt û ya amêrekanî tir encam biden.
§9. vajokirina bi navê Federasyonê
serokî fîdrasiyon be teniya û ya dû endamî desteyi berrêweberî pêkewe etwanin be nawî fîdrasiyon wajo biken.
§10. Dewreya aborî û çavdêrî
dewreyi çalakî û darayî fîdrasiyon le ١/١ ta ٣١/١٢î sallî zayînî ye.
rraportî jmêriyarîyi û çalakiyekanî sallane ebê lanî kem dû hefte pêş kobûneweyi beharî bo çawdêran binêrdrêt. çawdêran ebê hefteyek pêş kobûneweyi beharî raportekeyan bo desteyi berrêweberî berrêbiken.
§11. karmendên Federasyonê
çawdêrî krdin le kar û çalakiyekanî fîdrasiyon erkî desteyi berrêweberîye. fîdrasiyon ebê be pêyi destûr û birriyarrekanî kobûnewekanî gşitîyi fîdrasiyon berrêwe biçêt. serokî fîdrasiyon, berrprsî kar û çalakiyekanî fîdrasiyon û kesanêk ke le layen desteyi berrêweberî diyar dekrên etwanin nwênerayetîyi fîdrasiyon le korr û kobûnewekanî komellekanî endam biken.
desteyi berrêweberî berrprsî kar û çalakiyekanî fîdrasiyon û karmendekanî tir helldebijêrêt. desteyi berrêweberî boyi heye bo em erke desteyêkî taybet diyarî bikat. karmendan karekaniyan be ppê rênmayî û birriyarekanî desteyi berrêweberî û birriyarî pesendkraw erk û karekaniyan cêbecê deken. berrprsî kar û çalakiyekan destûr le serokî fîdrasiyon werdegrêt. karmendekanî tir le jêr çawdêrî berrprsî kar û çalakiyekan kar deken. em kesaneyi ke le fîdrasiyon kar deken ebê destûrî fîdarsiyun pesend biken û rêzî lê bigirin.
§12. gorîna destûrê û hilweşandina rêxistinê
gorrênî destûr û hellweşandineweyi rêkxirawe pêwîstî be sê le ser çwarî (٤/٣) dengekanî kobûneweyi gşitîyi fîdrasiyon heye. basî gorrînî destûr ya hellweşandineweyi rêkxirawe ebê le banghêşitinameyi kobûnewe da nûsirabêt.
le katî hellweşandineweyi fîdrasiyon, darayî rêkxirawe ebê be pêyi birriyarî kobûneweyi gşitî le pênaw amancekanî rêkxirawe xerc bikrêt. le katî têkçûnî fîdrasiyon darayî rêkxirawe pêwîste her bo em mebeste bekar bihêndrêt.
Destûra Federasyonê di kongreya damezirandinê di 20/12/2014 hatibû pesendkirin. Federasyon di 5/3/2015 bi fermî hatiye tomarkirin. Ew destûra nû ya Federasyonê di civîna biharî di 1/6/2018 hatiye pesend kirin û di 21/8/2018 ji aliyê tomargeha rêkxistinên Fînlandê hatiye fermî kirin. Destûr bi zimanê fînlandî û kurdî (bi kurmancî û soranî) hatiye belaw kirin.